چک الکترونیکی: جایگزین امن و نوین برای چک‌های کاغذی!
در عصر حاضر، شاهد تحولات چشمگیری در زمینه جایگزینی ابزارهای سنتی با نسخه‌های الکترونیکی آنها هستیم. از سفته الکترونیکی و امضای دیجیتال گرفته تا چک الکترونیکی (دیجیتالی)، گویی شاهد گذار به دنیایی نوین در عرصه مبادلات و تراکنش‌های مالی هستیم. اما چک الکترونیکی چیست و چه مزایایی دارد که آن را به جایگزینی مناسب برای چک‌های کاغذی تبدیل می‌کند؟
چک الکترونیک چیست؟
چک الکترونیکی، سندی دیجیتال است که با استفاده از امضای دیجیتال و بسترهای امن بانکی صادر و منتقل می‌شود. این نوع چک همان کارکرد چک‌های کاغذی را دارد، با این تفاوت که مزایای متعددی را برای دارندگان و ذینفعان آن به ارمغان می‌آورد.
مزایای چک الکترونیکی
همانطور که گفته شد چک الکترونیک یا چک دیجیتال، جایگزینی نوین و امن برای چک‌های کاغذی است که مزایای متعددی را برای دارندگان و ذینفعان آن به ارمغان می‌آورد. در اینجا به برخی از مهمترین مزایای چک الکترونیک اشاره می‌کنیم:
- امنیت:
• استفاده از امضای دیجیتال: چک الکترونیک با استفاده از امضای دیجیتال صادر و منتقل می‌شود که از جعل، سرقت و سوء استفاده از آن جلوگیری می‌کند.
• بسترهای امن بانکی: تراکنش‌های مربوط به چک الکترونیک در بسترهای امن بانکی انجام می‌شود که از امنیت بالایی برخوردار است.
• کاهش احتمال خطا: در مقایسه با چک‌های کاغذی که احتمال خطا در صدور و انتقال آنها وجود دارد، چک الکترونیک به دلیل فرآیندهای دیجیتال، از دقت و صحت بالاتری برخوردار است. - سرعت:
• صدور سریع: صدور چک الکترونیک در عرض چند ثانیه و به صورت آنلاین انجام می‌شود.
• انتقال سریع: انتقال آن بین حساب‌های بانکی به سرعت و به صورت آنلاین انجام می‌شود.
• نقد سریع: نقد این چک در شعب بانک‌های عامل به سرعت و به صورت آنلاین انجام می‌شود. - کاهش هزینه‌ها:
• حذف کاغذ: با جایگزینی چک‌های الکترونیک به جای چک‌های کاغذی، از مصرف کاغذ و هزینه‌های چاپ آن جلوگیری می‌شود.
• حذف فرآیندهای فیزیکی: حذف فرآیندهای فیزیکی مانند صدور، انتقال و نقد چک‌های کاغذی، هزینه‌های جانبی مانند رفت و آمد به بانک را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. - سازگاری با محیط زیست:
• کاهش مصرف و ضایعات کاغذ: با جایگزینی چک‌های الکترونیک به جای چک‌های کاغذی، از قطع درختان و مصرف کاغذ جلوگیری می‌شود و به حفظ محیط زیست کمک می‌شود. همچنین، چک‌های الکترونیک ضایعات کاغذی تولید نمی‌کنند. - قابلیت پیگیری:
• تراکنش‌های شفاف: تراکنش‌های مربوط به چک الکترونیک به طور کامل قابل پیگیری و ردیابی هستند.
• جلوگیری از سوء استفاده: قابلیت پیگیری تراکنش‌ها به شفافیت و جلوگیری از سوء استفاده از چک الکترونیک کمک می‌کند.
• مبارزه با پولشویی: با توجه به قابلیت پیگیری تراکنش‌ها، چک الکترونیک می‌تواند به مبارزه با پولشویی و جرائم مالی کمک کند. - سهولت استفاده:
• صدور و انتقال آنلاین: صدور و انتقال چک الکترونیک به صورت آنلاین و از طریق سامانه‌های بانکی انجام می‌شود که برای کاربران بسیار آسان است.
• نقد در شعب بانک: نقد چک الکترونیک در شعب بانک‌های عامل به راحتی و به سرعت انجام می‌شود.
مزایای دیگر:
• عدم نیاز به همراه داشتن چک: با استفاده از چک الکترونیکی، دیگر نیازی به همراه داشتن چک فیزیکی نیست و می‌توان تراکنش‌ها را به صورت آنلاین انجام داد.
• کاهش خطر گم شدن یا سرقت چک: در مقایسه با چک‌های کاغذی که احتمال گم شدن یا سرقت آنها وجود دارد، چک الکترونیک از امنیت بالاتری برخوردار است.
• امکان صدور چک در مبالغ بالا: برخلاف چک‌های کاغذی که محدودیت در صدور چک در مبالغ بالا دارند، چک الکترونیک امکان صدور چک در مبالغ بالا را فراهم می‌کند.
در مجموع، چک الکترونیک ابزاری امن، سریع، کم هزینه، سازگار با محیط زیست و آسان برای استفاده است که مزایای متعددی را برای دارندگان و ذینفعان آن به ارمغان می‌آورد. چک الکترونیکی، گامی نوین در جهت ارتقای نظام پرداخت کشور و تسهیل مبادلات تجاری و اقتصادی است. با استفاده از چک‌های الکترونیکی، می‌توانید با خیالی آسوده و به روشی امن و مدرن، تراکنش‌های مالی خود را انجام دهید.
نحوه وصول چک الکترونیک چگونه است؟
دو روش برای وصول چک الکترونیک وجود دارد:
- وصول حضوری:
که در این روش لازم است گیرنده چک با همراه داشتن مدارک لازم (چک الکترونیک، کارت ملی و رمز دوم) به شعبه بانک عامل مراجعه نموده و درخواست وصول آن را ارائه نماید. پس از احراز هویت، وجه چک به حساب شما واریز می‌شود. - وصول غیرحضوری:
مراحل وصول چک الکترونیکی به صورت غیر حضوری به صورت زیر است :
• مرحله اول: به سامانه چکاد وارد شده و با استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود وارد سامانه شوید.
• مرحله دوم: انتخاب گزینه وصول چک: از منوی اصلی، گزینه “وصول چک” را انتخاب کنید.
• مرحله سوم: انتخاب چک الکترونیک: چک الکترونیکی که قصد وصول آن را دارید، انتخاب نمایید.
• مرحله چهارم: انتخاب حساب واریز: حسابی که می‌خواهید وجه چک به آن واریز شود را انتخاب کنید.
• مرحله پنجم: تأیید و امضای درخواست: پس از بررسی اطلاعات وارد شده، بر روی دکمه “تأیید” کلیک کرده و سپس با استفاده از رمز دوم پویای خود، درخواست را امضا نمایید.
نکات مهم:
• برای وصول غیرحضوری چک الکترونیک، باید به اینترنت و به سامانه چکاد دسترسی داشته باشید و از امضای دیجیتال معتبر استفاده کنید.
• در صورت وصول غیرحضوری، وجه چک به حسابی که انتخاب کرده‌اید واریز می‌شود.
مزایای وصول غیرحضوری چک الکترونیک:
• عدم نیاز به مراجعه به شعبه: شما می‌توانید بدون نیاز به مراجعه به شعبه، چک الکترونیک خود را وصول کنید.
• صرفه جویی در وقت: وصول غیرحضوری چک الکترونیک در زمان شما صرفه‌جویی می‌کند.
• کاهش ترافیک: با کاهش مراجعات حضوری به شعب بانک‌ها، به کاهش ترافیک نیز کمک می‌شود.
در مجموع، وصول چک الکترونیک به دو روش حضوری و غیرحضوری امکان‌پذیر است. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و شما می‌توانید با توجه به شرایط خود، روش مناسب را انتخاب کنید.
بانک های دارای چک الکترونیک کدام اند؟
تا تاریخ ۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، ۱۴ بانک در ایران امکان صدور و ارائه خدمات چک الکترونیک را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. این بانک‌ها عبارتند از:
- بانک صادرات
- بانک تجارت
- بانک پارسیان
- بانک رفاه کارگران
- بانک کشاورزی
- بانک رسالت
- بانک پاسارگاد
- بانک ملت
- بانک گردشگری
- بانک توسعه صادرات ایران
- بانک توسعه تعاون
- بانک ملی ایران
- بانک آینده
- بانک سپه
علاوه بر این بانک‌ها، دو بانک مسکن و خاورمیانه نیز در حال نهایی کردن تست‌های خود برای ارائه خدمات چک الکترونیک هستند و به زودی به این جمع اضافه خواهند شد. امکان استفاده از چک الکترونیک برای کلیه مشتریان بانک‌های مذکور که دارای حساب جاری و دسته چک هستند، فراهم است.
قانون چک الکترونیک؛ تحولی در نظام پرداخت کشور
قانون چک الکترونیک در راستای اصلاح قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷ و به منظور توسعه و ترویج استفاده از چک الکترونیک در نظام پرداخت کشور تدوین شده است. این قانون در تاریخ ۱۳ آبان ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۱ توسط شورای نگهبان تأیید شد و از تاریخ ۲۹ آبان ۱۴۰۱ لازم الاجرا گردید.
مهمترین احکام قانون چک الکترونیک:
• تعریف چک الکترونیک: چک الکترونیک، نوعی ابزار پرداخت دیجیتال است که با استفاده از امضای دیجیتال و بسترهای امن بانکی صادر و منتقل می‌شود.
• ارزش قانونی چک الکترونیک: چک الکترونیک همانند چک‌های کاغذی، دارای ارزش قانونی بوده و از نظر حقوقی تفاوتی با آنها ندارد.
• وظایف و تکالیف ذینفعان: در قانون چک الکترونیک، وظایف و تکالیف صادرکننده، گیرنده، بانک صادرکننده، بانک عامل و سایر ذینفعان در خصوص صدور، انتقال، وصول و ضمانت چک الکترونیک به طور شفاف و دقیق مشخص شده است.
• مزایای چک الکترونیک: قانونگذار برای تشویق استفاده از چک الکترونیک، مزایایی از جمله تسریع در فرایند صدور، انتقال و نقد، کاهش هزینه‌ها، افزایش امنیت، و قابلیت پیگیری تراکنش‌ها را برای این نوع چک در نظر گرفته است.
• مجازات‌های متخلفان: قانون چک الکترونیک برای متخلفانی که از صدور، انتقال یا نقد چک الکترونیک بدون رعایت ضوابط قانونی خودداری کنند یا مرتکب تخلفاتی از جمله جعل، سوء استفاده و … شوند، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است.
دستورالعمل اجرایی چک الکترونیک
دستورالعمل اجرایی چک الکترونیک، سند مصوب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است که به منظور تبیین نحوه صدور، انتقال، وصول و ضمانت چک الکترونیک، ابلاغ شده است. این دستورالعمل در راستای اجرای قانون چک الکترونیک مصوب سال ۱۴۰۱ تدوین شده و به عنوان مرجعی جامع برای استفاده از چک‌های دیجیتال در نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.
مخاطبان دستورالعمل اجرایی چک الکترونیک:
• بانک‌ها: کلیه بانک‌های عامل موظف به اجرای مفاد این دستورالعمل در خصوص ارائه خدمات چک الکترونیک به مشتریان خود هستند.
• مشتریان بانکی: کلیه دارندگان حساب‌های جاری در بانک‌های عامل می‌توانند از خدمات چک الکترونیک استفاده کنند.
• سایر ذینفعان: سایر ذینفعان نظام پرداخت از جمله صادرکنندگان چک، گیرندگان چک، ضامنین و مراجع قضایی نیز موظف به رعایت مفاد این دستورالعمل در خصوص چک‌های الکترونیک هستند.
سخن پایانی
چک الکترونیکی یا دیجیتالی، نوع جدیدی از چک است که به جای استفاده از کاغذ، به صورت دیجیتال صادر و منتقل می‌شود. این چک با استفاده از امضای دیجیتال و بسترهای امن بانکی اعتبار پیدا می‌کند و از مزایای متعددی از جمله امنیت بالا، سرعت زیاد در پردازش، کاهش هزینه‌ها و سهولت استفاده برخوردار است.
چک الکترونیکی در حال حاضر در ۱۴ بانک کشور قابل صدور و استفاده است و به زودی به تعداد بانک‌های عامل افزوده خواهد شد. هدف از ارائه چک الکترونیکی، کاهش استفاده از چک‌های کاغذی و ایجاد نظام پرداختی امن، کارآمد و شفاف در کشور است.
